Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z 2009 roku w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych

Dla odnawialnych źródeł energii szczególne znaczenie ma wprowadzona w życie w 2009 roku Dyrektywa 2009/28/WE, która zmieniła dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE. Dyrektywa:

* ustanawia wspólne ramy dla promowania energii ze źródeł odnawialnych.
* Określa ona obowiązkowe krajowe cele ogólne w odniesieniu do całkowitego udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto i w odniesieniu do udziału energii ze źródeł odnawialnych w transporcie.
* Ustanawia ona zasady dotyczące statystycznych przekazów między państwami członkowskimi, wspólnych projektów między państwami członkowskimi i z państwami trzecimi, gwarancji pochodzenia, procedur administracyjnych, informacji i szkoleń oraz dostępu energii ze źródeł odnawialnych do sieci elektroenergetycznej.
* Określa ona kryteria zrównoważonego rozwoju dla biopaliw i biopłynów.

Treść dyrektywy poprzedza 97 tez będących oceną trendów i sytuacji w zakresie OZE. Dyrektywa porusza szereg zagadnień związanych z OZE takich, jak: parytety OZE w globalnym zużyciu energii, poprawa efektywności energetycznej, finansowanie rozwoju, systemy wsparcia, regionalne wsparcie sektora. Wskazano w nich m.in. na to, że zwiększone stosowanie energii ze źródeł odnawialnych wraz z oszczędnością energii i zwiększoną efektywnością energetyczną stanowią istotne elementy pakietu środków koniecznych do redukcji emisji gazów cieplarnianych i spełnienia postanowień Protokołu z Kioto do Ramowej Konwencji ONZ w sprawie zmian klimatu, a także do wywiązania się z innych wspólnotowych i międzynarodowych zobowiązań w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych, wykraczających poza rok 2012. Ma to duże znaczenie dla zwiększenia bezpieczeństwa dostaw energii, wspierania rozwoju technologicznego i innowacji oraz dla tworzenia warunków wzrostu zatrudnienia i możliwości rozwoju regionalnego, zwłaszcza na obszarach wiejskich. Wytwarzanie energii z OZE zależy często od lokalnych lub regionalnych małych i średnich przedsiębiorstw, stąd ważne są możliwości ich. Dlatego Komisja i państwa członkowskie powinny wspierać te działania, przez finansowanie strukturalne, promowanie wymiany najlepszych wzorców w zakresie wytwarzania energii z OZE pomiędzy lokalnymi i regionalnymi inicjatywami rozwojowymi.

Obniżenie emisje gazów cieplarnianych we Wspólnocie oraz zmniejszenie zależność od importu energii, powinno się ściśle powiązać rozwój energii ze źródeł odnawialnych ze wzrostem wydajności energetycznej. Obowiązkowy cel przewidujący 20% udział energii z OZE w całkowitym zużyciu energii we UE do 2020 r. i 10% udział biopaliw w ogólnym zużyciu benzyny i oleju napędowego w transporcie należy zrealizować w sposób efektywny pod względem kosztów. Warto także zwrócić uwagę na następujące stwierdzenia dyrektywy:

* Konieczne jest określenie przejrzystych i jednoznacznych zasad obliczania udziału energii ze źródeł odnawialnych i definiowania takich źródeł.
* Głównym celem wyznaczenia obowiązkowych krajowych celów jest zagwarantowanie pewności dla inwestorów i zachęcanie do ciągłego rozwijania technologii, które wytwarzają energię ze wszystkich rodzajów źródeł odnawialnych.
* Ze względu na różny potencjał państw członkowskich w zakresie OZE konieczne jest przełożenie całkowitego celu wspólnotowego (20% udział OZE do 2020 r.) na cele dla poszczególnych państw członkowskich.
* Poprawa efektywności energetycznej (o 20% do 2020 r.) jest głównym celem UE mającym zagwarantować, że cele klimatyczne i energetyczne będą osiągane najmniejszym kosztem, oraz może dać nowe możliwości gospodarce UE. Służyć temu ma obowiązujące ustawodawstwo.
* Na państwach członkowskich spoczywać będzie obowiązek znaczącej poprawy efektywności energetycznej we wszystkich sektorach.
* Punktem wyjściowym dla obranego orientacyjnego kursu powinien być rok 2005, ponieważ jest to ostatni rok, dla którego dostępne są wiarygodne dane dotyczące udziałów energii ze źródeł odnawialnych w poszczególnych krajach (21).
* Państwa członkowskie mogą zachęcać władze lokalne i regionalne do ustanawiania celów przekraczających cele krajowe oraz zaangażowanie władz lokalnych i regionalnych w prace zmierzające do opracowania krajowych planów działania w zakresie OZE oraz uświadomienia korzyści stąd płynących.
* Koszty przyłączenia do sieci energetycznej i gazowej nowych producentów energii z OZE powinny mieć charakter obiektywny, przejrzysty i niedyskryminujący.
* Systemy wsparcia OZE w większości państw członkowskich wiążą się wyłącznie wyprodukowaną energią na ich terytorium. Celem dyrektywy jest ułatwienie transgranicznego wspierania energii z tych źródeł bez wpływania na krajowe systemy wsparcia i połączenia miedzy sieciami poszczególnych krajów. OZE daje możliwości zdecentralizowanego wytwarzania energii, co niesie ze sobą wiele korzyści, jak choćby wykorzystanie lokalnych źródeł energii, większe bezpieczeństwo dostaw energii w skali lokalnej, krótsze odległości transportu oraz mniejsze straty przesyłowe.
* Dyrektywa 2001/77/WE określa ramy dla włączenia energii elektrycznej z OZE do sieci, jednakże w rzeczywistości stopień włączenia tej energii do sieci jest bardzo różny w poszczególnych państwach członkowskich. Dlatego podkreśla się, iż konieczne jest wzmocnienie ram i dokonywanie okresowego przeglądu ich stosowania na poziomie krajowym.

W artykule 4 Dyrektywy czytamy, iż „.. Każde państwo członkowskie przyjmuje krajowy plan działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych. Krajowy plan działania (…) określa dla danego państwa członkowskiego krajowe cele w zakresie udziału energii ze źródeł odnawialnych zużyte w sektorze transportowym, sektorze energii elektrycznej, sektorze ogrzewania i chłodzenia w 2020 r., uwzględniając wpływ innych środków polityki efektywności energetycznej na końcowe zużycie energii oraz odpowiednie środki, które należy podjąć dla osiągnięcia krajowych celów ogólnych, w tym współpracę między organami władzy lokalnej, regionalnej i krajowej, zaplanowane transfery statystyczne lub wspólne projekty, krajowe strategie ukierunkowane na rozwój istniejących zasobów biomasy i zmobilizowanie nowych zasobów biomasy do różnych zastosowań…”. W załącznikach znalazły się:

* krajowe cele w zakresie udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto w 2020 r. Polska ma zwiększyć ten udział z 7,2% do 15% w 2020 roku.
* Zasada normalizacji wyliczeń ilości energii elektrycznej pochodzącej z elektrowni wodnych i wiatrowych.
* Wartość energetyczna w paliwach transportowych.
* Certyfikacja instalatorów.

Polityka energetyczna Unii Europejskiej

Polityka energetyczna Unii Europejskiej jest długookresowym działaniem wkomponowanym w strategię zrównoważonego rozwoju, co znajduje wyraz w silnym jej umocowaniu traktatowym. Kompetencje Wspólnoty w obszarze energetyki, również energii odnawialnej, zostały określone w art. 192 (środowisko), art. 194 (energia), a także pośrednio w art. 26 (rynek wewnętrzny) w art. 114 (zbliżenie ustawodawstw) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Zainteresowanie energetyką odnawialną wynika z faktu, iż energetyka odpowiada za 80% łącznej ilości emisji gazów cieplarnianych w UE i jest główną przyczyną zmian klimatycznych i zanieczyszczenia powietrza. Ponadto, energetyka oparta na konwencjonalnych nieodnawialnych źródłach uzależnia UE od importu surowców energetycznych zwłaszcza ropy naftowej i gazu. Należy zauważyć, iż ponad połowa zużycia energii brutto w 2010 r. w UE pochodziła z importu (54,1%). W komunikacie Komisji Wspólnot Europejskich, do Rady Europejskiej i Parlamentu Europejskiego „Europejska polityka energetyczna” z 2007 roku czytamy: „….przy obecnej polityce energetycznej w dziedzinie energii i transportu do 2030 r. emisje w UE wzrosną o ok. 5%, a na całym świecie o 55%. Te fakty uzasadniały tak duży nacisk na unijną politykę energetyczną.

6 czerwca 2012 roku KE opublikowała komunikat o nazwie „Energia odnawialna: ważny uczestnik europejskiego rynku energii”, który zwraca uwagę na rolę odnawialnej energii w polityce energetycznej UE. Oceniono w nim rozwój OZE, który stymulowany przez korzyści skali i postęp techniczny, przebiegał w szybszym tempie, niż wcześniej przewidywano. Pozytywnie oceniono politykę UE w zakresie energii odnawialnej, w tym państwa członkowskie, które w coraz większym stopniu reformują swoje programy wsparcia dla energii odnawialnej, tak aby zapewnić ich opłacalność i integrację rynkową. Polityka ta ma na celu:

a) zapewnienie funkcjonowania rynku energii;
b) zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii w Unii;
c) wspieranie efektywności energetycznej i oszczędności energii, jak również rozwoju nowych i odnawialnych form energii; oraz
d) wspieranie wzajemnych połączeń między sieciami energii.

W przywołanym wyżej komunikacie czytamy, iż szybki rozwój sektora energii odnawialnej do 2030 r. mógłby doprowadzić do w UE utworzenia ponad 3 mln miejsc pracy, utrzymanie pozycji Europy jako lidera w dziedzinie energii odnawialnej i zwiększenia konkurencyjności UE w skali globalnej. Aby osiągnąć cel 20% udziału OZE w bilansie energetycznym UE do 2020 wyznaczono obowiązkowe cele krajowe. Aby je osiągnąć, państwa członkowskie mogą stosować systemy wsparcia i środki współpracy, dzięki temu europejski sektor energii odnawialnej rozwinął się znacznie szybciej niż przewidywano w momencie sporządzania dyrektywy. Silny wzrost na rynkach energii odnawialnej świadczy o tym, że następuje obecnie proces „dojrzewania” technologii.

Rolę OZE w bilansie energetycznym UE podkreślił komisarz ds. energii Günther Oettinger mówiąc: „ Powinniśmy nadal dążyć do rozwoju energii odnawialnej i promować innowacyjne rozwiązania. Należy to zrobić w sposób ekonomicznie opłacalny. Oznacza to wytwarzanie energii wiatrowej i słonecznej tam, gdzie ma to sens z gospodarczego punktu widzenia, oraz obrót tą energią w Europie, tak jak czynimy to z innymi produktami i usługami”.

Do 2020 roku przed krajami UE wyodrębnić można cztery główne obszary, w których należy zintensyfikować wysiłki dla osiągnięcia celów UE w zakresie energii ze źródeł odnawialnych, przy jednoczesnym zachowaniu racjonalności pod względem kosztów. Są to: a/ rynek energii: zwraca sie uwagę na konieczność utworzenia wewnętrznego rynku energii oraz potrzebę stworzenia zachęt dla inwestycji w wytwarzanie energii na tym rynku w celu umożliwienia płynnej integracji odnawialnych źródeł energii na rynku; b/ ulepszenie systemów wsparcia: Komisja opowiada się za systemami zachęcającymi do zmniejszania kosztów. Wzywa także państwa członkowskie do większej spójności systemów wsparcia OZE; c/ mechanizmy współpracy i wymiany handlowej: Komisja zachęca do większego wykorzystania mechanizmów współpracy w obszarze OZE w zakresie obroty energią z OZE; d/ współpraca w dziedzinie energii w regionie Morza Śródziemnego: Komisja proponuje poprawę ram prawnych współdziałania, co ułatwiłby realizację dużych inwestycji w regionie i umożliwiłby Europie import energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych.

W dyrektywie Dyrektywa 2009/28/WE w zakresie OZE zobowiązano kraje członkowskie m.in. do osiągnięcia obowiązkowych krajowych celów ogólne w odniesieniu do całkowitego udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto i w odniesieniu do udziału energii ze źródeł odnawialnych w transporcie. Dla Polski cel ten ustalono na poziomie 15 % w końcowym zużyciu w 2020 roku energii pochodzącej z OZE, wobec 7,2 % w momencie ustalania dyrektywy (2009). Osiągnięcie tego celu wymaga szeregu działań jak choćby: nowelizacja prawa energetycznego, uchwalenia ustawy o odnawialnych źródłach energii (projekt ustawy znajduje się w Parlamencie od jesieni 2012 roku). To uzasadnia wybór tematu opracowania, którego celem jest przedstawienie głównych zagadnień związanych z OZE w Polsce od aspektów prawnych po planowane wsparcie inwestycji w OZE.